Skarga Pauliańska- Dodatkowa Ochrona Wierzyciela

W przypadku niewypłacalności dłużnika jedną z ochron dla wierzyciela jest skarga pauliańska, która została uregulowana w Kodeksie cywilnym. Przepisy art. 527 – 534 k.c. mają na celu ochronę wierzyciela przed krzywdzącym go działaniem dłużnika.

Aby skorzystać z instytucji skargi pauliańskiej muszą zaistnieć następujące przesłanki, które wykazać musi wierzyciel wnosząc powództwo:
– istnienie wierzytelności;
– pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z osobą trzecią;
– działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela;
– uzyskanie wskutek czynności prawnej korzyści majątkowej przez osobę trzecią;
– działanie osoby trzeciej w złej wierze.

Każdy z wierzycieli może wytoczyć powództwo o uznanie takiej czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do niego i w konsekwencji poszukiwać zaspokojenia z tego, co wskutek czynności „wyszło” z majątku dłużnika lub do niego „nie weszło”.Wierzyciel występujący z takim powództwem jest obowiązany udowodnić przed sądem wymienione przesłanki skargi pauliańskiej, co bardzo często jest niezwykle trudne, zwłaszcza gdy chodzi o ostatnią przesłankę. Z korzyścią dla wierzyciela ustawodawca wprowadził wiele domniemań, które w pewnych okolicznościach zwalniają wierzyciela z udowadniania niektórych przesłanek takiej skargi.

I tak, jeżeli czynnością prawną, której uznania za bezskuteczną żąda wierzyciel, była darowizna, a w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny – istnieje domniemanie, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Takie samo domniemanie istnieje w przypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

Takie samo domniemanie istnieje w wypadku, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Ponadto, jeżeli w następstwie czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, nawet jeśli osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Osoba pozostająca w bliskim stosunku z dłużnikiem
Osobę pozostającą w bliskim stosunku z dłużnikiem należy rozumieć w sposób szeroki, do kręgu tych osób należy osoba z którą wiążą dłużnika więzy osobiste wynikające np.: z więzów pokrewieństwa, narzeczeństwa, przyjaźni, wdzięczności, konkubinatu.

Niewypłacalność dłużnika
Niewypłacalność dłużnika musi istnieć w chwili wytoczenia powództwa, jak i w czasie orzekania przez sąd o żądaniu wierzyciela. Zgodnie bowiem z treścią art. 316 Kodeksu postępowania cywilnego sąd uwzględnia stan sprawy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Niewypłacalność dłużnika można wykazywać różnymi dowodami, np.: przedstawiając postanowienie o umorzeniu egzekucji prowadzonej przez wierzyciela.

Sąd uwzględni powództwo ze skargi pauliańskiej orzekając o bezskuteczności dokonanej czynności prawnej, gdy istnieje realna szansa zaspokojenia się z przedmiotu umowy.

Ważne

Pierwszeństwo zaspokojenia
Wierzyciel, względem którego czynność prawna została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami dłużnika dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek uznanej czynności za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

Uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzecie, która na skutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.
Powództwo ze skargi pauliańskiej można wnieść, gdy istnieje wierzytelność pieniężna. Jednakże wierzytelność ta nie musi być wymagalna na etapie składania powództwa. Z wymagalnością roszczenia mamy do czynienia w sytuacji, gdy termin do wykonania świadczenia minął a dłużnik pozostaje w zwłoce w jego spełnieniu.

Uznania czynności za bezskuteczną można żądać w terminie 5 lat od daty tej czynności. Termin ten ma charakter zawity (prekluzyjny) zatem z chwilą jego upływu roszczenie wygasa.

Powództwo u uznanie czynności prawnej za bezskuteczną jest kierowane przeciwko osobie trzeciej, która na skutek czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem uzyskała korzyść majątkową. Zatem osobą pozwaną nie będzie dłużnik wierzyciela. Aby wytoczyć powództwo przeciwko osobie trzeciej nie jest konieczne uzyskanie tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.
Występując z powództwem wierzyciel powinien wykazać w procesie, że istnieje dłużnik a pozwany – osoba trzecia, uzyskała od niego korzyść majątkową kosztem powoda, na skutek czego wierzyciel nie jest w stanie zaspokoić się z majątku dłużnika co do swojej wierzytelności.
Pozwany – osoba trzecia, która na skutek czynności prawnej uzyskała korzyść majątkową może przypozwać dłużnika, wówczas może on wstąpić do sprawy jako interwenient uboczny.

Wartość przedmiotu sporu
Powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela jest sprawą majątkową. Wartość przedmiotu sporu w sprawie określa wartość tego, co w wyniku zaskarżonej czynności prawnej wyszło z majątku dłużnika lub do niego nie weszło, albo wysokość wierzytelności zaskarżającego wierzyciela. Mając na uwadze powyższe możliwości wybrać należy tę, której wielkość jest niższa.

Określenie żądania
Określając treść żądania należy domagać się uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Nieprawidłowe określenie treści żądania skutkować będzie oddaleniem powództwa.
W pozwie można zawrzeć wniosek o zabezpieczenie roszczenia pauliańskiego. Zgodnie z treścią art. 730¹ Kodeksu postępowania cywilnego należy uprawdopodobnić roszczenie i interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W przypadku skargi pauliańskiego uprawdopodobnienie roszczenia polegać będzie na ponownym wskazaniu spełnienia przesłanek wynikających z przepisu art. 527 Kodeksu cywilnego wskazując również sposób zabezpieczenia (zakaz zbywania i obciążania przedmiotu).