Kompensata wzajemnych zobowiązań

Kompensata wzajemnych zobowiązań

Przedsiębiorcy mają prawo do takiego rozliczenia, gdy mają zobowiązania dwustronne – czyli jeśli są dla siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami. Kompensata wzajemnych zobowiązań to równoległe umarzanie się wierzytelności – jednakże tylko do wysokości wierzytelności o niższej wartości.

Przedsiębiorcy mogą skorzystać z dwóch rozwiązań: umownego lub ustawowego potrącenia należności. Umowna kompensata wzajemnych zobowiązań opiera się na założeniach ustalonych przez strony na zasadzie wolnego wyboru. W ustawowej wersji zaś należy oprzeć się na Kodeksie cywilnym.

Art. 498 Kodeksu cywilnego
§ 1. Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
§ 2. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższe.

  1. Kompensata wzajemnych zobowiązań – oświadczenie

Kompensata wzajemnych zobowiązań jest zatem dozwolona przez Kodeks cywilny, w którym znajdują się zasady korzystania z tej metody rozliczeń. Art. 499 mówi, że “potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie”.

W prawie nie ma jednak ściśle określonej formy oświadczenia, co zostawia przedsiębiorcom wolną rękę. Do wyboru jest forma pisemna lub ustna – najważniejsze, by druga strona otrzymała taką informację. Dla bezpieczeństwa transakcji poleca się skorzystanie z pisemnego oświadczenia. W ten sposób zostaje stworzony dowód dla każdej ze stron, kluczowy w przypadku otrzymania ponaglenia do uiszczenia należności za transakcję, która pierwotnie miała być rozliczona według kompensaty wzajemnych zobowiązań.Kompensata wzajemnych zobowiązań – wymagalne wierzytelności

Art. 498 Kodeksu cywilnego określa, iż ustawowa kompensata wzajemnych zobowiązań może dotyczyć tylko wzajemnych wierzytelności, które są wymagalne – czyli potrącenie może objąć wierzytelność powstają po upływie terminów spłaty znajdujących się w umowie. Jeśli nastąpi wypowiedzenie przed terminem, ważny jest okres wypowiedzenia.

  1. Kompensata wzajemnych zobowiązań – inne ograniczenia

Oto lista wierzytelności, których (poza wierzytelnościami niewymagalnymi) ustawowa kompensata wzajemnych zobowiązań nie może obejmować:

przeterminowane, jeżeli potrącenie nie było możliwe przed ich przeterminowaniem (art. 502 k.c.),

  • zajęte, jeżeli dłużnik stał się wierzycielem swojego wierzyciela już po dokonaniu zajęcia (art. 504 k.c.),

  • nieulegające zajęciu,

  • o dostarczenie środków utrzymania,

  • wynikające z czynów niedozwolonych,

  • co do których potrącenie jest wyłączone na podstawie przepisów szczególnych.